Blog van Marjos
NORMaal gedrag bestaat niet
(en dat is maar goed ook)
Je hoort het op het schoolplein. Aan de eettafel. In de supermarkt. ‘Doe eens NORMaal!’, ‘Dat is toch niet NORMaal?’ en: ‘Kun je niet gewoon NORMaal doen?’ We zeggen het vaker dan we doorhebben. Tegen onze kinderen. Tegen onze partner. Tegen de buurman die in september al zijn kerstversiering ophangt. We zeggen het zelfs tegen onze hond. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee? Wat is NORMaal? En waarom gebruiken we dit woord zo vaak?
Het woord ‘NORMaal’ heeft iets geruststellends. Alsof er ergens een universele meetlat bestaat waaraan we gedrag kunnen afmeten: dit wel, dat niet. Maar eerlijk? NORMaal gedrag is niets meer dan een sociale afspraak. Een ongeschreven regel. Een contextafhankelijke verwachting.
Wat thuis mag, kan op school onacceptabel zijn. Wat de ene leerkracht ‘assertief’ noemt, bestempelt de ander als ‘brutaal’. Wat in het ene gezin vanzelfsprekend is, is in het andere ondenkbaar. Wat op het ene moment prima is, kan op een ander moment ineens aanleiding zijn voor een oudergesprek. NORMaal gedrag? Dat bestaat niet. En dat is maar goed ook.
Toch gebruiken we het woord ‘NORMaal’ alsof het een universele waarheid is. Alsof het netjes binnen een NORMaal-verdeling past. Maar wie heeft die verdeling eigenlijk bedacht? En op basis waarvan? Is NORMaal gedrag voor een kind in Nederland hetzelfde als voor een kind uit Syrië? Is het voor een kind met autisme hetzelfde als voor een kind zonder? En is het voor een kind dat honger heeft, hetzelfde als voor een kind dat in overvloed leeft?
De norm is subjectief. Wat wij als ‘NORMaal’ zien, is niet meer dan een optelsom van onze normen, overtuigingen en opvoeding, met daaroverheen een flinke dosis eigen comfortzone. En precies daar schuilt het risico: dat we gedrag bestempelen als lastig of problematisch, simpelweg omdat het buiten ónze norm valt. Hoe meer gedrag buiten die norm valt, hoe sneller we iemand het label ‘lastig’, ‘afwijkend’ of zelfs ‘gestoord’ geven.
Wat als we onze norm eens ter discussie stellen? Wat als we zeggen: het is NORMaal dat kinderen lastig gedrag laten zien. Sterker nog: het hóórt bij hun ontwikkeling. Dus de volgende keer dat je jezelf hoort denken: ‘Is dit wel normaal?’ Gebruik dat moment als uitnodiging tot nieuwsgierigheid. Denk niet: ‘Waarom doet dit kind zo?’, maar ‘Wat probeert dit kind mij te vertellen?’. Soms zegt gedrag wat woorden nog niet kunnen. Soms spreekt gedrag daar waar het kind zelf nog geen taal heeft.
Ben jij bereid om te luisteren naar wat een kind niet zegt?
– Marjos Metsemakers, orthopedagoog en coördinator Widdonckschool Weert