Geef ruimte aan professionals, dan wordt samenwerken echt inclusief
In Nederland beschikken we over een rijke traditie waarin regulier en gespecialiseerd onderwijs elkaar aanvullen en versterken. Die traditie verdient het om gekoesterd en verder uitgebouwd te worden. We zien immers dat reguliere scholen steeds beter in staat zijn om tegemoet te komen aan diverse ondersteuningsvragen. Ze kennen hun leerlingen en de gezinnen waarin zij opgroeien, werken samen met lokale partners en zetten sterk in op talentontwikkeling en kansengelijkheid. Deze beweging ís al inclusie in praktijk en verdient ondersteuning vanuit beleidsmakers en bestuurders, geen beperkingen.
Het gespecialiseerd onderwijs speelt hierin een even belangrijke rol. Het biedt dezelfde leerroutes, diploma’s en methodes, maar dan in een setting waarin extra zorg en begeleiding centraal staan. Het vormt geen ‘afslag’, maar een parallelroute om leerlingen tijdelijk of langduriger te ondersteunen als dat nodig is. Ik vind het belangrijk dat we beide routes blijven zien als delen van één gezamenlijk onderwijssysteem. Pas als teams van reguliere en gespecialiseerde scholen elkaar weten te vinden, ontstaat een ononderbroken ontwikkelpad voor alle leerlingen in hun regio. Als professionals elkaar kennen, samenwerken en verantwoordelijkheid delen, vallen kinderen en jongeren niet tussen wal en schip.
Daarom is het nodig dat we afstappen van het huidige denken dat wel lijkt te gaan om kiezen. Of regulier, óf gespecialiseerd. Maar denken in zwart-wit-termen past echt niet de diversiteit van leerlingen en hun ondersteuningsbehoeften. Sterker nog: veel leerlingen hebben juist behoefte aan een combinatie: een paar dagen extra ondersteuning in een gespecialiseerde omgeving én extra ondersteuning in hun reguliere school, al dan niet door gespecialiseerde professionals. Zo’n onderwijssysteem dat ruimte laat voor allebei, werkt niet alleen inclusiever maar ook menselijker. Het creëert continuïteit, voorkomt onnodige overplaatsingen en biedt leerlingen precies dat wat zij nodig hebben: het meest passende onderwijs.
Vertrouwen in onderwijsprofessionals is cruciaal. Te vaak ligt de nadruk op indicaties, rechtmatigheid en formele toelatingen, alsof het systeem centraal staat in plaats van de leerling of de professionals zelf. Die moeten juist de ruimte krijgen om samen met ouders en leerlingen te bepalen welke route het beste past. Als zij die beslisruimte krijgen om daadwerkelijk het goede te doen, worden beleidskaders ondersteunend in plaats van beperkend. Dan stellen we niet langer de vraag: waar heeft deze leerling recht op, maar juist: wat heeft deze leerling nu nodig? En die vraag moet centraal staan. Dan ontstaat vanzelf een dynamischer systeem waarin we ondersteuning flexibel kunnen inzetten, op een manier die past bij wat die leerling nodig heeft. Dan zijn schotten tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs niet langer leidend in de praktijk en wordt samenwerking steeds meer vanzelfsprekend.
Een inclusief onderwijssysteem is geen eindstation en geen beleidsproduct, maar een beweging. Een beweging waarin professionals samenwerken, expertise delen, elkaar vasthouden en doen wat nodig is voor de ontwikkeling van iedere leerling. Als we onze rijke traditie van samenwerking versterken, de menselijke maat centraal zetten en de professional de ruimte geven om te handelen, ontstaat een onderwijslandschap waarin elke leerling werkelijk een ononderbroken onderwijsloopbaan kan hebben.
– Johan van Triest
Reageren? Mail naar communicatie@aloysiusstichting.nl